Archieven

 

Uw zoekacties: Archief van het gemeentebestuur van Beusichem, 1946 - 1978

1515 Archieven van de gerechtsbanken van de dagelijkse heerlijkheden Rumpt en Varik, 1590 - 1818, 1560-1818

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
2. Context
2.2. Institutionele geschiedenis
1515 Archieven van de gerechtsbanken van de dagelijkse heerlijkheden Rumpt en Varik, 1590 - 1818, 1560-1818
Inleiding
2. Context
2.2.
Institutionele geschiedenis
Vrijwel alle dorpen van het platteland in de Bommelerwaard en Tielerwaard waren dagelijkse heerlijkheden. In de Bommelerwaard gold dat voor alle dorpen met uitzondering van de hoge heerlijkheden Hedel, Ammerzoden, Nederhemert en Poederoijen. Aan de dagelijkse heerlijkheden was ook de lagere jurisdictie verbonden. De dagelijkse heerlijkheden in het Gelderse rivierengebied komen in de schriftelijke bronnen voor vanaf de tweede helft van de dertiende eeuw als afsplitsingen van de grafelijke jurisdictie. * 
De rechtspraak in de dagelijkse heerlijkheden werd uitgeoefend door gerichtslieden. De competentie van de dagelijkse gerichten bleef beperkt tot eenvoudige contentieuze zaken met panding van roerend goed en daarnaast eenvoudige volontaire (vrijwillige) zaken. Panding aan onroerend goed was niet toegestaan, zodat de omvang van de schulden en/of materiële schade aan een bepaald vrij laag maximum gebonden waren. * 
In 1335 werden er voor het platteland van de Bommeler- en Tielerwaard vier schepenbanken opgericht: Driel en Zuilichem in de Bommelerwaard, Tuil en Deil in de Tielerwaard. *  Deze schepenbanken werden, ter onderscheid van de dagelijkse heerlijkheden met lage jurisdictie, ook vaak aangeduid als hoge banken. Ze spraken, evenals de schepenbank van Heerewaarden, echter alleen recht in civiele zaken, criminele zaken bleven tot de competentie horen van de schepenbank van Zaltbommel. Onder de Hoge Bank van Driel vielen naast Driel (Kerkdriel, Velddriel en Hoenzadriel) ook Rossum, Hurwenen (met een deel van de buurtschap Oensel). Onder de Hoge Bank van Zuilichem vielen behalve Zuilichem ook Brakel, Gameren, Nieuwaal, Aalst, Bruchem, Kerkwijk en Delwijnen. Onder de Hoge Bank van Tuil vielen naast Tuil ook Herwijnen, Hellouw, Haaften, Waardenburg, Neerijnen, Opijnen, Est, Heesselt, Varik, Ophemert en Zennewijnen. Onder de Hoge Bank van Deil vielen naast Deil ook Gellicum, Rumpt, Enspijk, Geldermalsen, Meteren, Wadenoijen en Drumpt. In 1335 werd bepaald dat de dagelijkse richters hun rechten die zijn vanouds genoten hadden, zouden behouden. Wat die precies inhielden werd daarbij niet gespecificeerd. * 
Van een dagelijks landrecht is pas voor het eerst sprake op het einde van de zestiende eeuw. *  Maar ook dat geeft geen goed inzicht in de bevoegdheden van de dagelijkse gerichten en de afbakening tussen de hoge en lage jurisdictie, maar regelt de rechten en plichten van de inwoners en politionele zaken. In het midden van de 17e eeuw blijkt nog steeds geen afdoende codificatie van het recht van de dagelijkse heerlijkheden had plaatsgevonden, hetgeen leidde tot conflicten over de begrenzing ervan. * 
Criminele rechtspraak komt niet voor bij de dagelijkse gerichten, aangezien dat was voorbehouden aan de Schepenbank van Zaltbommel. *  Transport van onroerend goed komt eveneens niet voor, aangezien dat tot 1335 uitsluitend tot de competentie van de Bommelse schepenbank behoorde, en sinds genoemde jaar tot de competentie van de in dat jaar ontstane en hierboven al genoemde vier nieuwe schepenbanken in de Bommelerwaard (Driel en Zuilichem) en Tielerwaard (Deil en Tuil). * 
Na 1700 of eerder al is het klaarblijkelijk snel bergafwaarts gegaan met de rechtspraak in geschillen. Het komt dan nog maar slechts een enkele maal voor, of ontbreekt volledig. De functie van de dagelijkse gerichten wordt dan steeds meer overgenomen door de genoemde schepenbanken. Varik hoorde onder het rechtsgebied van de Bank van Tuil. *  Rumpt onder dat van de Bank van Deil. * 
Inventaris

Kenmerken

Verversingsgraad:
onregelmatig
Taal:
Nederlands
Openbaarheid:
Onbeperkt
Omvang in meters:
0,25
Opmerkingen:
Archieven van plaatselijke en regionale gerechtsbanken van voor 1811 worden ook (oud) rechterlijke archieven (ORA) genoemd. De rechtsprekende instelling wordt ook schepenbank, gerichtsbank of vierschaar genoemd.
Geografische namen: