De civiele rechtspraak in de ambten Bommeler- en Tielerwaarden was sinds 1335 verdeeld over de vier z.g. "Hoge Rechtbanken" nl. van Zuilichem en Driel in de Bommelerwaard en Tuil en Deil in de Tielerwaard. Elke bank bestond uit een richter, 12 schepenen en een secretaris. De criminele zaken werden door de schepenbank van de stad Zaltbommel behandeld. De vonnissen werden uitgesproken uit naam van de ambtman van Zaltbommel, Bommeler- en Tielerwaarden, die zich door een richter liet vertegenwoordigen. De richter trad op als voorzitter van alle genoemde rechtbanken.

Onder de Bank van Deil hoorden Deil, Drumpt, Wadenoyen, Geldermalsen, Enspijk, Rumpt, Gellicum en Meteren. Onder de Bank van Tuil hoorden Tuil, Hiern-Waardenburg, Zennewijnen, Haaften, Ophemert, Hellouw, Varik, Herwijnen, Heesselt, Vuren, Opijnen, Est en Neerijnen. Onder de Bank van Zuilichem hoorden: Aalst, Brakel, Bruchem, Delwijnen, Gameren, Kerkwijk, Nieuwaal en Zuilichem. Onder de bank van Driel hoorden Driel, Rossum, Hurwenen en Oensel.

De dagelijkse heerlijkheid Waardenburg hoorde dus tot de Bank van Tuil. Lang was vrijwel onbekend dat Waardenburg desondanks enkele jaren, in ieder geval vanaf 1535, maar wellicht al eerder, tot 1539, een eigen schepenbank heeft gehad en al helemaal dat er ook akten van die bank bewaard zijn gebleven. Dat werd (her)ontdekt door de heer P. van Maanen uit Waardenburg, die in diverse archieven losse schepenakten (grossen) van Waardenburg aantrof. Nader onderzoek leverden stukken op in het archief van de stad Zaltbommel (aanwezig in het RAR) en het archief van de Huizen Waardenburg en Neerijnen (aanwezig in het Gelders Archief) die handelen over het conflict dat ontstond toen Walraven van Arkel als heer van Waardenburg een eigen schepenbank instelde. Bij landschapsresolutie van 29 juni 1538 werd hem expliciet aangezegd een einde te maken aan de werkzaamheden van die schepenbank. Daarna heeft hij nog tot 1570 tevergeefs geprobeerd om Waardenburg erkend te krijgen als hoge heerlijkheid met daarbij behorend recht op een eigen schepenbank. Zie voor verdere details het in paragraaf 8.1 van deze inleiding genoemde artikel van P. van Maanen.