Alle bestanden

Naam van de archiefvormer: Hervormde Gemeente Buren

Institutionele geschiedenis / biografie: In 1395 werd de in Buren aanwezige kapel, op verzoek van heer Alard van Buren, door de Utrechtse bisschop Frederik van Blankenheim tot parochiekerk verheven. Hiermee werden Buren en Asch losgemaakt uit de parochie Erichem. De kerk werd toegewijd aan de heilige Lambertus. Johannes van Telghet was de eerste pastoor. Tussen 1403 en 1423 is de kerk uitgebreid. Bij de stadsbrand van 1575 werd ook de kerk ernstig beschadigd. Zijn huidige omvang kreeg de kerk in de tweede helft van de 16de eeuw. Rond 1540 moet de oorspronkelijke torenspits vervangen zijn door het in het oog springende achtkantige bovenstuk. Deze wordt toegeschreven aan Alessandro Pasqualini. De kerk is diverse keren gerestaureerd. Een omvangrijke restauratie vond plaats tussen 1975 en 1980.
Buren vormde met Erichem, Asch, Beusichem, Zoelmond, Buurmalsen en Tricht het graafschap Buren. Dit was een souvereine heerlijkheid, die geen deel uitmaakte van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Sinds 1472 was Buren een vrije heerlijkheid, die in 1498 door Rooms-koning Maximiliaan tot graafschap werd verheven. Door het huwelijk van Anna van Egmond in 1551 met Willem van Oranje was het graafschap aan de Oranjes gekomen. De graaf bezat in Buren alle rechten, waaronder het benoemen van alle functionarissen. De graaf bezat daarom ook het collatierecht van de kerk van Buren.
Onder Willem van Oranje ging de kerk over naar de Nederduits-gereformeerde (hervormde) religie. De hervormde gemeente van Buren was in enkele periodes verenigd met andere gemeenten. Van 1820-1840 was de hervormde gemeente verenigd met de gemeente Asch. Het reglement voor de kerkenraad van 1765 bepaalde dat de kerkenraad bestond uit de predikant, vier ouderlingen en drie diakenen. In het reglement werden organisatie en taken van de kerkenraad en diakenen beschreven. Dit reglement verviel in 1816, toen voor alle hervormde gemeenten vanuit de overheid regels werden vastgesteld. Het nieuwe reglement is te vinden aan de keerzijde van een notulenboek. Vanaf 1816 was de regelgeving voor de kerken veel centraler aangestuurd. In een 'algemeen reglement voor de Hervormde kerk in het Koninkrijk der Nederlanden' waren vele facetten van het bestuur van gemeenten, classes en de hele kerk geregeld.
De financiële en materiële zaken van de Hervormde Gemeente Buren werden altijd beheerd door kerkvoogden. Tot 1911 werd over 'het kerkbestuur' gesproken. Na een reglementswijziging in 1911 werd een 'College van kerkvoogden' ingesteld, bestaande uit zeven leden, waarvan drie uit de kerkenraad afkomstig: de predikant en de twee oudste ouderlingen. De overige vier werden gekozen uit de gemeenteleden. De zorg voor armen was altijd een taak voor de diakenen, die onderdeel uitmaakten van de kerkenraad. Tot 1951 staat de besluitvorming over diaconale zaken in de vergaderingen van de kerkenraad opgetekend. Na een reglementswijziging in 1951 kwam er een apart 'College van diakenen' in de gemeente.

Geschiedenis van het archief: het archief is vanaf 1900 geborgen geweest in een brandkluis in een nis in de toren van de kerk. Deze ruimte werd in 1917 door de kerkarchivaris in zijn verslag over de kerkelijke archieven, beschreven als 'brandvrij, maar helaas! vochtig'. Hij bracht het advies uit de stukken naar een andere bewaarplaats over te brengen en stukken te laten herstellen. In het verslag over 1918 werd medegedeeld dat de kerk een brandkast had aangeschaft, waarin de stukken 'van waarde' (notulen, doop-, trouw- en lidmatenboeken) werden opgeborgen. De overige stukken bleven in de vochtige kluis in de torenmuur en konden ook niet worden hersteld. Daarvoor ontbrak het geld. Tussen 1926 en 1928 werd het archief geïnventariseerd en gedeeltelijk opnieuw ingebonden. De bewaarplaats voor het archief werd gewijzigd bij de restauratie van de kerk in de jaren zeventig. in 1993 werd het archief overgebracht naar de archiefbewaarplaats in Buren. Hiertoe werd een overeenkomst met het Streekarchivariaat Tiel-Buren-Culemborg gesloten. De berging heeft door de eeuwen heen te wensen overgelaten: de oudste stukken verkeren niet allemaal in goede staat.

Verwerving: het archief werd in 1993 in bewaring gegeven aan het toenmalige streekarchivariaat Tiel-Buren-Culemborg, vanaf 1999 Regionaal Archief Rivierenland. Het archief werd ondergebracht in het archiefdepot in Buren. In 2009 werd een belangrijke aanvulling aan het archief toegevoegd. Bij de verhuizing van de archieven van het Regionaal Archief Rivierenland naar één centrale locatie, ging het archief mee naar de archiefbewaarplaats in Tiel.