Deze voorlopige inventaris bevat globale beschrijvingen van hetgeen resteert van het archief van de gemeente vanaf de instelling van de gemeente in 1810 tot het einde van de tweede wereldoorlog. De registers van de burgerlijke stand en de notulen van de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders zijn redelijk goed bewaard gebleven omdat ze tijdens de aanval van de Prinses Irenebrigade op Hedel in april 1945 niet op de zolder stonden van het bij die actie zwaar gehavende gemeentehuis, maar in een van de andere -minder beschadigde - vertrekken. De rest van het archief stond wel op die zolder. Een aanzienlijk gedeelte ging verloren. De rest (hieronder beschreven) werd grotendeels zwaar beschadigd en lag daarna geruime tijd op de open zolder. De stukken zijn vrijwel zonder uitzondering zeer vuil. Veel stukken hebben vocht- en schimmelschade, schade door muizenvraat en schade veroorzaakt door granaatscherven en kogels. Raadpleging door onderzoekers van veel van de stukken is zonder restauratie niet verantwoord. Na de oorlog is tot aan de aansluiting van de gemeente Hedel bij het Streekarchief Bommelerwaard in het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw, nooit enige systematische aandacht besteed aan de ordening of materiële verzorging van het archief. Het beste bewijs daarvan is dat tijdens de werkzaamheden uit de stukken nog kogels en granaatscherven te voorschijn kwamen. Niemand wist precies wat er bewaard was gebleven. Het archief was lange tijd voor het grootste gedeelte niet eens in stellingen geborgen, maar lag op een grote hoop in de kelders van het gemeentehuis.

Het archief is door het Streekarchief Bommelerwaard (per 1-1-2014 opgegaan in het Regionaal Archief Rivierenland) zo goed mogelijk verpakt en voorlopig beschreven in deze inventaris. De ingekomen stukken uit de tijd van het rubriekenstelsel (1919-1935) zijn uit de banden gehaald en gereinigd. Nu de stukken los zijn kunnen de voor vernietiging in aanmerking komende stukken eruit vernietigd worden en kan de rest beter worden beschreven en - voor zover nodig - gerestaureerd worden. Voorlopig zijn de stukken in deze inventaris per rubriek beschreven.

Als eindjaar van deze inventaris is vastgehouden aan 1945. Bij het archief zijn wat stukken aangetroffen van voor 1810, die bijna allemaal in een uiterst deplorabele toestand verkeerden. Een deel van die stukken hoorde tot het archief van de schepenbank van Hedel en werden daaraan toegevoegd. Het resterende deel is als afzonderlijk archief van het dorp / de heerlijkheid beschouwd (archiefblok 3263) en zal afzonderlijk worden beschreven..

Het voorlopige karakter van deze inventaris blijkt ook uit het rubriekenschema. Er is een voorlopig schema gemaakt dat (nog) niet in alle rubrieken gevuld is met beschrijvingen. Het schema zal dus ongetwijfeld bij de verdere bewerking nog gewijzigd worden.

Het archief beslaat ca. 20 strekkende meter. Er zijn geen beperkende bepalingen gesteld aan de openbaarheid.

J.J.A. Buylinckx, 2005 en 2007

-

Wijzigingen 2008:

In juli en augustus 2008 is de verpakking van het archief verbeterd en zijn de bestaande beschrijvingen gecontroleerd. Daarbij zijn veel kleine wijzigingen aangebracht. Bij de bevolkingsregisters en akten van de burgerlijke stand is volstaan met een algemene verwijzing naar de afzonderlijke toegangen en de totaalindexen met scans op de website van het Regionaal Archief Rivierenland.

J. Buylinckx